کامپوزیت دندان در دوران بارداری یکی از موارد ترمیم غیرضروری دندان است؛ بنابراین توصیه می‌شود که کامپوزیت را به بعد از بارداری موکول کنید. ما استفاده از مواد بی‌حسی و بیهوشی را در دوران بارداری توصیه نمی‌کنیم؛ لذا این عمل در دوران بارداری توصیه نمی‌شود. علاوه براین تغییرات هورمونی دوران بارداری نیز در پوسیدگی دندان مؤثر هستند. در ادامه به ارائه توضیحاتی در خصوص کامپوزیت دندان در دوران بارداری و معایب آن خواهیم پرداخت.
کامپوزیت دندان چیست؟
امروزه کامپوزیت‌های دندانی به درمان انتخابی برای مشکلات دندان تبدیل‌شده‌اند. این روش در تغییر شکل لبخند، بدون به خطر انداختن راحتی و دوام بسیار مؤثر است. ونیرهای کامپوزیت لایه‌های نازکی هستند که روی سطح جلویی دندان‌ها قرار می‌گیرند. برخلاف روکش‌ها، کل دندان را مانند کلاهک نمی‌پوشانند. در عوض، روکش‌ها فقط روی سطح جلویی دندان‌ها اعمال می‌شوند تا مشکلات دندانی را پنهان کنند. روکش‌ها به‌نوعی مانند پتو هستند، با این تفاوت که طولانی‌مدت هستند. برخلاف روکش‌ها، ونیرها فقط روی 12 تا 16 دندان جلویی اول اعمال می‌شوند.
سلامت دندان در بارداری و کامپوزیت
بارداری ازجمله دوره‌های حساس زندگی هر زن می‌باشد. در این دوره تغییرات جسمی فراوانی در بدن مادر رخ می‌دهد و مادر باید علاوه بر توجه بر سلامت خود، سلامت جنین خود را نیز در نظر بگیرد و از انجام کارهایی که موجب آسیب به او می‌شوند، خودداری کند. دهان، ازجمله دندان‌ها نیز از این قاعده مستثنی نیست. در طی تغییرات هورمونی، بسیاری از مادران حالت تهوع، رفلاکس و یا استفراغ را تجربه می‌کنند و بنابراین اسیدیته بیشتری دردهان خواهند داشت که می‌تواند به سطح دندان‌ها آسیب برساند و در مواجهه با حفره‌های احتمالی آن‌ها را ضعیف کند. علاوه بر این، بسیاری از زنان اشتهای بیشتری خواهند داشت، برنامه‌های غذایی مکرر (میان وعده) و غذاهای مختلف بسته به میل خود (اغلب شیرین‌تر) خواهند داشت. همه این‌ها باهم، به افزایش حجم خون در گردش اضافه می‌شود و تا حد زیادی باعث ایجاد مشکلات لثه و دندان در بارداری می‌شود. لذا کامپوزیت دندان در دوران بارداری توصیه نمی‌شود. در ادامه به بررسی دقیق‌تر تغییرات مختلف بدن در بارداری و تأثیر آن بر دهان و دندان می‌پردازیم.
تغییرات هورمونی
تغییرات فیزیولوژیکی که در زنان باردار رخ می‌دهد اساساً ناشی از فعالیت غدد درون‌ریز جفت است که استروژن و پروژسترون ترشح می‌کند. ترشح این هورمون‌ها در دوران بارداری تا 10 برابر غلظت طبیعی پروژسترون و 30 برابر غلظت طبیعی برای استرادیول افزایش می‌یابد.
اصلاحات ایمونولوژیک
زنان باردار در معرض خطر بیشتری برای عفونت هستند. درواقع، برخی از هورمون‌های مرتبط با بارداری، مانند پروژسترون، دارای خواص سرکوب‌کننده سیستم ایمنی هستند. همچنین کموتاکسی پلی مورفونوکلئر، فاگوسیتوز و پاسخ آنتی‌بادی در حضور سطوح بالای هورمون‌های جنسی تحت تأثیر قرار می‌گیرند.
تغییرات در محیط دهان
در دوران بارداری شاهد تغییرات کمی و کیفی در بزاق هستیم. جریان بزاق به‌ویژه در سه ماه اول افزایش می‌یابد. متأسفانه هنوز توضیح و دلیل مشخصی برای این موضوع مشخص نشده است. این افزایش بزاق، به‌طورکلی در طول ماه‌ها کاهش می‌یابد. بزاق به سمت یک اسیدیته خفیف تغییر می‌کند و pH آن از 6.7 به 6.2 می‌رسد. این افت pH منجر به کاهش قدرت بافر می‌شود.
علاوه، ما شاهد ورود هورمون‌های بارداری به بزاق هستیم. مطالعات نشان داده است که استرادیول و پروژسترون می‌توانند جایگزین فاکتورهای رشد باکتریایی خاص شوند که باعث افزایش تعداد میکروارگانیسم‌ها و تغییر ترکیب پلاک باکتریایی می‌شود.
آسیب‌شناسی دندان در بارداری
پوسیدگی: در تصور رایج، بارداری اغلب با از دست دادن دندان یا ایجاد ضایعات پوسیدگی همراه است. این باور توجه محققانی را به خود جلب کرده است که معمولاً دریافته‌اند که ظهور یا فعال شدن پوسیدگی در زنان باردار افزایش می‌یابد.
برای توضیح این واقعیت، به دنبال آزمایشات حیوانی اعلام کردند که پوسیدگی دندان در زنان باردار نه‌تنها به دلیل عدم رعایت بهداشت، بلکه به دلیل تغییر در هورمون‌های جنسی است.
همچنین فراوانی پوسیدگی را به تغییرات pH بزاق نسبت می‌دهند که کم‌وبیش اسیدی می‌شود. این تغییر در pH ناشی از تغییر رژیم غذایی به سمت کربوهیدرات بیشتر نیز می‌باشد.
علاوه بر این، زن باردار می‌تواند از درد منتشر شکایت کند که هرگز موضعی نیست. این درد به دلیل تغییرات گردش خون داخل پالپ است که منجر به فشرده شدن رشته‌های عصبی در برابر دیواره غیرقابل امتداد محفظه پالپ می‌شود. این درد باوجود حفره ارتباطی ندارد. اگر درد روی دندان‌های سالم رخ دهد، پس از یک یا دو هفته ناپدید می‌شود، درحالی‌که در دندان‌های پوسیده، علائم باقی می‌ماند، آسیب پالپ را نشان می‌دهد و بنابراین نیاز به درمان اورژانسی دارد. بنابراین، در چنین شرایطی که وضعیت دندان‌ها پایدار نیست و احتمال پوسیدگی بیشتر است، کامپوزیت دندان در دوران بارداری توصیه نمی‌شود.
فرسایش دندان: فرسایش به انحلال بافت‌های معدنی شده تحت اثر مواد شیمیایی گفته می‌شود. در دوران بارداری مواردی از فرسایش دندان به‌ویژه در سطوح کامی گروه قدامی مشاهده‌شده است. فرسایش ناشی از اسیدیته غذا یا شیره معده است که از استفراغ مکرر ناشی می‌شود. این فرسایش‌ها باعث درد مختصری می‌شوند که بعد از غذا رخ می‌دهد و بدون درمان بعد از زایمان ناپدید می‌شود. فرسایش ناشی از استفراغ، می‌تواند موجب آسیب بر کامپوزیت دندان نیز گردد؛ لذا توصیه می‌شود که از کامپوزیت دندان در دوران بارداری پرهیز کنید.
افزایش خطر ابتلا به ژنژیویت در دوران بارداری
نیمی از زنان باردار در معرض علائم کلاسیک التهاب لثه هستند: لثه‌ها قرمز، متورم و حساس‌تر هستند و به‌راحتی خونریزی می‌کنند. التهاب اغلب پس از زایمان ناپدید می‌شود، اما در برخی موارد ادامه می‌یابد و مزمن می‌شود، تا زمانی که التهاب درنهایت به بافت‌های حمایت‌کننده برسد و جای خود را به پریودنتیت بدهد و درنهایت خطر لق‌شدن دندان‌ها را به همراه داشته باشد.
علاوه بر این، التهاب لثه می‌تواند بر جنین تأثیر بگذارد. درواقع، نشان داده‌شده است که زنان بارداری که از التهاب لثه رنج می‌برند، بیشتر احتمال دارد نوزادی با وزن کم را زودتر به دنیا بیاورند. به‌ویژه در سه‌ماهه اول، باکتری‌های ناشی از پلاک دندانی می‌توانند از سد جفت عبور کرده و پروستاگلاندین‌ها را فعال کنند که باعث زایمان می‌شوند و درنتیجه باعث زایمان زودرس می‌شوند. درنهایت، بیماری لثه نیز یکی از علل فشارخون بالا در دوران بارداری است که پره اکلامپسی نیز نامیده می‌شود.
مداخلات دندانپزشکی در دوران بارداری
برخی از اطلاعات در دست انتشار به خطرات مراقبت از دندان در دوران بارداری و شیردهی اشاره می‌کند. درواقع، هیچ منعی برای مداخله در مراقبت‌های دندانی برای یک زن باردار وجود ندارد، بااین‌حال، دندانپزشک شما ممکن است یک روش یا داروی خاص (بی‌حسی موضعی، آنتی‌بیوتیک) مرتبط با وضعیت شمارا انتخاب کند. همه این‌ها به قضاوت درست از جانب متخصص دندانپزشکی شما در مورد فوریت انجام یا عدم اقدام بستگی دارد. تمام درمان‌ها بدون استثنا می‌تواند برای زنان باردار ارائه شود، حتی درمان ریشه در صورت لزوم و زمانی که فواید آن بیشتر از ضرر است، بهتر است مداخله کنیم.
مادران باردار هرچند وقت یک‌بار باید به دندانپزشک مراجعه کنند؟
در حالت ایده آل، شما باید حداقل دو بار چک آپ قبل از زایمان انجام دهید. همچنین تمیز کردن حرفه‌ای دندان‌ها برای جلوگیری از پوسیدگی دندان و بیماری پریودنتال منطقی است. بهتر است فوراً وضعیت خود را به دندانپزشک خود اطلاع دهید. توصیه می‌شود در ابتدای بارداری چک‌آپ و قبل از تولد نوزاد وقت ملاقات داشته باشید. اگر علاوه بر معاینات روتین، درمان‌های بیشتری نیز وجود دارد، مراحل بعدی را با دندانپزشک خود در میان بگذارید. اگر دندانپزشک متوجه التهاب در لثه‌ها شود، ممکن است توصیه کند که پروفیلاکسی دندانی را بیشتر انجام دهید و درنتیجه لثه‌ها را تقویت کنید.
کامپوزیت دندان در سه‌ماهه اول بارداری
سه ماه اول بارداری، حساس‌ترین دوره در بارداری است. در این دوره اندام‌های اصلی جنین شکل می‌گیرد و بسیار حساس است. بسیاری از سقط‌ها و ناهنجاری‌ها در این دوره اتفاق می‌افتند. لذا توصیه می‌شود از کامپوزیت دندان در دوران بارداری به‌خصوص سه ماه اول پرهیز کنید. برای مثال لازم است که پزشک به شما مواد بی‌حسی تزریق کند و یا مجبور شوید مسکن مصرف کنید که ممکن است اثر سوء بر سلامت جنین بگذارد.
خدمات دندانپزشکی در سه‌ماهه دوم و سوم
سه‌ماهه دوم بهتربن زمان برای انجام خدمات دندانپزشکی است. سه‌ماهه سوم نیز مناسب است ولی به علت شرایط جسمی مادر، ممکن است نشستن روی یونیت برای مادر باردار سخت باشد. موارد ضروری مثل پرکردن و حتی در برخی موارد کشیدن دندان مانعی ندارد ولی کارهای غیرضرور مثل کامپوزیت دندان توصیه نمی‌شود. چون همان‌طور که پیش‌تر گفته شد در این دوره شرایط دندان‌ها می‌تواند تغییر کند و میزان پوسیدگی بیشتر می‌شود. همچنین برخی موارد مانند عکس‌های ایکس_ری نیز در این دوره ممنوع است.
تصویربرداری با اشعه ایکس در دوران بارداری
تصویربرداری با اشعه ایکس معمولی فقط باید در شرایط اضطراری انجام شود. استفاده از فناوری‌های دیجیتال در اکثر مطب‌های دندانپزشکی باعث می‌شود که در مواقع ضروری برای تشخیص، اشعه ایکس ایمن‌تر شود. در صورت امکان، با توجه به رشد بسیار سریع سلولی و حساسیت جنین به تشعشع، باید در سه‌ماهه اول اجتناب شود. اگر قرار بود عکس‌برداری اضطراری با اشعه ایکس انجام شود، یک پیشبند سربی روی بدن مادر آینده قرار می‌گرفت تا به‌طور مؤثری از قرار گرفتن در معرض تشعشعات کاهش یابد.
آیا بارداری موجب آسیب به کامپوزیت قبلی دندان می‌شود؟
در این دوره به علت استفراغ‌های ناشی از حاملگی و نیز افزایش فرسایش و پوسیدگی و تغییر pH دهان، می‌تواند موجب آسیب به کامپوزیت دندان در دوران بارداری، شود؛ ولی در صورت چکاپ به‌موقع و رعایت بهداشت مناسب دهان و دندان می‌توان مانع آسیب‌دیدگی شد.
بهترین زمان مراجعه به دندانپزشک در دوران بارداری چه زمانی است؟
علاوه بر معاینات معمول در ابتدا و انتهای بارداری، سه‌ماهه دوم برای درمان‌های بعدی ایده آل است. در سه‌ماهه اول و سه‌ماهه آخر بارداری، درمان‌های دندانپزشکی جنین را به خطر می‌اندازد و بنابراین فقط باید در مواقع اضطراری انجام شود. در اصل، چکاپ در هر زمان امکان‌پذیر است. اگر دندانپزشک در ابتدای بارداری نیاز به درمان را تشخیص دهد، فاصله بین هفته‌های 13 تا 21 زمان مناسبی برای انجام اقدامات لازم است.
در سه‌ماهه دوم، تشکیل اندام در جنین در حال حاضر کامل شده است و خطر زایمان زودرس در این مدت کمتر است. همچنین می‌توان درمان‌های لازم مانند درمان ریشه را برای تسکین اولیه درد آغاز کرد. پس از تولد کودک، دندانپزشک درمان را ادامه می‌دهد.
ترمیم کامپوزیت دندان در دوران بارداری
به‌طورکلی، اعمال درمانی غیرضروری در دوران بارداری توصیه نمی‌شود، بااین‌حال اگر کامپوزیت قبلی شما، دچار آسیب شدید شود، ممکن است دندانپزشک شما به درمان آن در همین دوران بپردازد. آسیب‌هایی نظیر شکستگی کامپوزیت که می‌تواند زبان را نیز زخم کند.
اطلاع دادن به دندانپزشک در مورد شرایط بارداری
درصورتی‌که قصد انجام کامپوزیت دندان در دوران بارداری و یا سایر خدمات دندانپزشکی را دارید، لازم است که حتماً به دندانپزشک خود در مورد بارداری اطلاع دهید تا بهترین تصمیم را با توجه به شرایط شما بگیرد. هرچند همان‌طور که قبل‌تر توضیح داده شد؛ به علت تغییر وضعیت دهان و دندان در دوران بارداری و نیز امکان خطراتی برای جنین، اعمال غیرضروری مثل کامپوزیت را در این دوران توصیه نمی‌کنیم. بهتر است آن را به بعد از بارداری موکول کنید.
اگر قصد انجام کامپوزیت دندان در دوران بارداری را دارید، لازم است که در مورد شرایط خود به دندانپزشک اطلاع دهید و با او مشورت کنید.
سخن پایانی
امکان انجام کامپوزیت دندان در دوران بارداری، ممکن است یکی از سؤالاتی باشد که ذهن مادران باردار به خود مشغول کرده باشد. بارداری دوران حساسی در زندگی مادر و فرزند او می‌باشد و نیاز به مراقبت فراوان دارد. پزشکان توصیه می‌کنند که عمل‌های غیرضروری را به بعد از بارداری موکول کنید. بنابراین؛ ما نیز توصیه می‌کنیم که کامپوزیت دندان خود را به بعد موکول کنید؛ چراکه در این دوران شرایط دهان و دندان نیز تا حدودی تغییر می‌کند و نیز درصد پوسیدگی دندان‌ها افزایش می‌یابد، همچنین استفاده از مسکن‌ها و بی‌حسی‌ها ممکن است برای جنین خطرناک باشد، پس؛ بهتر است تا حد امکان از اعمال غیرضروری در این شرایط پرهیز نمایید. درنهایت امیدواریم که این مطلب در خصوص کامپوزیت دندان در دوران بارداری و معایب و امکان آن موردپسند شما واقع‌شده باشد.